Een Historische Rechtszaak: Artsen tegen Inspectie

Gisteren, 18 november 2024, stonden vier artsen voor de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van ons land, omdat ze Hydroxychloroquine en Ivermectine hebben voorgeschreven aan patiënten met COVID-19. Het waren huisarts @hapelensrob, bedrijfsarts en voorzitter van het Tele-artsen Genootschap Alexander van Walraven @drsvanwalraven, huisarts in opleiding Niek Rogger en arts Katharina Deutsch. De laatste liet zich bij verstek vertegenwoordigen door een collega.

Alle vier de artsen hebben eerder boetes gekregen omdat ze door de Inspectie voor de Volksgezondheid @IGJnl off-label medicatie hebben voorgeschreven voor COVID-19. Van Walraven en Rogger zijn daarvan vrijgesproken, Elens en Deutsch niet. Zij gingen in hoger beroep, en bij de vrijgesproken artsen ging de Inspectie in hoger beroep. Vandaar nu vier rechtszaken bij de Raad van State.

Er volgen er meer, want er komen nog nieuwe rechtszaken, onder andere van de huisarts met wie ik carpoolde. Maar ook die van huisarts Jan Vingerhoets, die gisteren ook aanwezig was. Het was hartverwarmend om te zien hoeveel artsen en anderen waren gekomen om deze artsen steun te betuigen.

Ik was erbij als betrokken toehoorder en als huisarts. Gisteren heb ik voor het eerst Rob Elens in het echt ontmoet. Hij woont in Limburg en ik in Overijssel. Hoeveel moed deze huisarts heeft gehad en mij heeft gegeven, is moeilijk in woorden uit te drukken.

Ik ga een poging doen: het is een persoonlijk verslag van een indrukwekkende en ook historische rechtszaak. Want in Amerika zijn verkiezingen geweest en draait de wind. Er gaan geruchten dat professor Jay Bhattacharya @DrJBhattacharya, één van de oprichters van de Great Barrington Declaration, het hoofd wordt van de National Institutes of Health. Hij is ook één van degenen die me in een donkere periode van de medische geschiedenis de moed heeft gegeven mezelf te blijven uitspreken tegen onmenselijke maatregelen om een luchtwegvirus te bestrijden.

Wat volgt zijn persoonlijke impressies van mij van deze zeer indrukwekkende dag. Ik was samen met een bevriende collega-huisarts; hij heeft binnenkort zijn rechtszaak bij de bestuursrechter omdat hij Ivermectine off-label heeft voorgeschreven. Bij aankomst bij de Raad van State stonden er buiten al mensen met een spandoek en een bord, als steunbetuiging aan de vier artsen waar het vandaag om ging.

Binnen was de hal afgeladen vol met mensen en er bleven maar mensen komen. Ik was bang dat er geen plek meer zou zijn, maar gelukkig werd er na een tijd wachten gezegd dat men de grootste zaal gereed had gemaakt en dat er plaats zou zijn voor iedereen. Ook in de grootste zaal moesten er stoelen bij gesleept worden. Goed om te merken dat de medewerkers en rechters er alles aan deden om de rechtszaken voor iedereen toegankelijk te maken. Naast me zat een mevrouw in een rolstoel. We konden gewoon vragen stellen en kregen vriendelijk antwoord van de rechtbankmedewerkers.

Alle vier de rechtszaken werden tezamen in twee delen behandeld. Een algemeen deel van ruim een uur, dan een pauze met mogelijkheid elkaar te spreken en vervolgens het tweede deel waarin ook de artsen spraken en oud-huisarts en epidemioloog dr. Dick Bijl @BijlDick als getuige-deskundige onder ede werd gehoord. Dr. Bijl werkte meer dan twintig jaar als (hoofd)redacteur bij het Geneesmiddelenbulletin en was president van de International Society of Drug Bulletins. Een autoriteit op het gebied van evidence based medicatie.

Bij de verklaringen van de artsen kwamen ook de WOO-documenten van Cees van den Bos @CeesCees72 voorbij, waaruit bleek dat de minister van VWS het op Rob Elens persoonlijk had gemunt. Hugo de Jonge heeft opdracht gegeven om 'huisarts E. te M. full force aan te pakken' en vroeg zich af waarom Elens 'zijn praktijk nog mag uitoefenen'. Bij het eerste gesprek met Rob Elens en de inspecteurs van de Inspectie werd aan Elens gevraagd of hij Willem Engel @dancalegria kende. 'Nee, die ken ik niet' was het antwoord van Elens. Ik vond dat een vreemde vraag aan een huisarts, het was in de eerste maanden van de Coronamaatregelen, hoezo is het relevant of je Willem Engel kent?

Er was hilariteit in de zaal toen de advocaat van de IGJ vervolgens betoogde de Inspectie volledig afhankelijk opereert van het ministerie van @MinVWS.

De mensen in de zaal waren hoofdzakelijk muisstil. Wel was er in het tweede deel enkele keren applaus te horen, vooral na de woorden van de artsen. Die resoneerden ook bij mij; ik was en ben diep ontroerd door deze artsen, die zo moedig stand hebben gehouden tegen een instituut als de Inspectie, dat de macht heeft je te laten schorsen.

Wat deze artsen hebben gedaan en waar deze rechtszaken over gaan moet je zien in de context van het begin van Corona. De poliklinieken waren gesloten. Medisch specialisten zaten overwegend werkeloos thuis. Er overleden mensen aan Covid-19, het was een nieuw virus en er was geen medicatie. In de media ging het dag na dag over de Coronadoden, de overbelaste IC's en het 'virus wat dood en verderf zaaide'.

Huisarts Rob Elens werkte destijds in een brandhaard. Hij zag in korte tijd veel van zijn patiënten overlijden. En hij kon er niets tegen doen, want hij had geen medicijnen. Toen hij een verbod van de Inspectie kreeg om Hydroxychloroquine voor te schrijven, heeft hij dat bij één volgende patiënt niet gegeven. Die patiënt overleed, Elens vertelde hoe hij slapeloze nachten had gehad, hij was degene die de nabestaanden moest condoleren. Vanaf die overleden patiënt besefte hij dat hij dat niet nog een keer wilde meemaken.

Wat me trof was wat ik hoorde van de kant van de Inspectie. De Inspectie verschool zich als het ware achter het Nederlands Huisartsengenootschap @nhgnieuws. De Inspectie betoogde dat (huis)artsen zich moeten houden aan 'de richtlijnen van de beroepsgroep'. En die beroepsgroep is het Nederlands Huisartsengenootschap en ook de FMS werd genoemd, de federatie van medisch specialisten. Dezelfde FMS die half maart 2020 schoolsluitingen adviseerde en dezelfde specialisten die in die tijd werkeloos thuis zaten, want de poliklinieken waren gesloten.

Ik denk dat ik het woord NHG wel 100x voorbij heb horen komen. Het NHG werd door de Inspectie als een soort crucifix omhoog gehouden, om te betogen dat deze artsen zich niet aan de regels van de beroepsgroep hadden gehouden.

Bizar en onwerkelijk om te horen. Het NHG is voortgekomen uit huisartsen, het is door en voor huisartsen, die de wens hadden om hun handelen wetenschappelijk te onderbouwen. Bijna elke huisarts is lid van het NHG en kent de NHG-standaarden voor verschillende aandoeningen. Die worden regelmatig bijgesteld. Het NHG was altijd van en voor huisartsen. Het is nooit de bedoeling geweest dat de standaarden als juridisch bindende patiëntenprotocollen zouden worden gebruikt. En dat gebeurde vandaag wel bij de Raad van State. Door de Inspectie, die kennelijk geen andere know-how over huisartsenzorg heeft, dan het NHG om zich vervolgens achter te verschuilen als ze huisartsen boetes hebben opgelegd.

De NHG standaarden zijn geen in beton gegoten regels waar huisartsen nooit van af mogen wijken. De standaarden zijn bedoeld als houvast, zodat je weet wat collega's doen bij verschillende ziektes en aandoeningen. Ze zijn een soort leidraad. Je mag er altijd beargumenteerd vanaf wijken. Zorg op maat heet dat. Je moet altijd kijken welke patiënt je voor je hebt. Welke andere aandoeningen die heeft. Welke medicatie diegene al gebruikt.

Geneeskunst is niet domweg regels van de beroepsgroep volgen. En wat is de beroepsgroep? Huisarts Elens heeft het Tele-artsengenootschap opgericht, daar zijn al veel artsen bij aangesloten. Zij hebben een protocol ontwikkeld om COVID-19 in een vroeg stadium te behandelen. Waarschijnlijk hebben ze bij honderden patiënten ziekenhuis en misschien wel IC-opnames en overlijden voorkomen. Dat is geneeskunst; als je bij een nieuwe ziekte nog niet terug kan vallen op NHG standaarden, betekent dat niet dat je dan maar niets doet en werkeloos toe gaat zien hoe je patiënten steeds zieker worden.

De Inspectie gaf dokter Elens al vroeg in 2020 het advies contact te leggen met het NHG. Zowel dokter Elens als dokter Rogger vertelden dat ze nul op rekest kregen van het NHG, om te onderzoeken wat een goede vroegbehandeling zou zijn voor ernstige COVID-19.

Huisartsen werkten destijds, in 2020, echt 'in de frontlinie'. De poliklinieken waren gesloten. Huisartsen konden de eerste maanden weinig anders dan de ernst van COVID vaststellen, antibiotica (die niet werken tegen virusinfecties), paracetamol en vitamines voorschrijven en het natuurlijke beloop afwachten of, als de patiënt steeds zieker werd, insturen naar de ziekenhuizen.

Vooral voor huisarts Rob Elens, die ook nog in een brandhaard werkte, was het een enorm zware tijd. En in plaats dat Inspectie en NHG hielpen, werd Elens ook nog eens ongelooflijk hard aangepakt. Deze huisartsen gingen op zoek naar medicijnen, overlegden met buitenlandse collega's (Elens) en richtten al snel een genootschap op waar ze een protocol maakten om mensen in de eerste lijn te behandelen. Ook een beroepsgroep dus. Deze artsen hebben duizenden mensen door heel Nederland geholpen. Veel mensen konden niet terecht bij hun eigen huisarts. De Inspectie verbood niet alleen Ivermectine en Hydroxychloroquine, maar dreigde ook met hoge boetes tot 150.000 als je die middelen toch voorschreef. Dát is de context waarin deze artsen handelden.

De rillingen lopen me nog altijd over de rug als ik aan de houding van IGJ en de beroepsgroep (NHG, KNMG, LHV) denk. Voor mij waren het kille bastions die niet thuis gaven toen ik verketterd werd, ook vanuit 'de beroepsgroep'. Juist artsen hebben mij 'gemeld' bij de Inspectie. Ook ik kreeg te maken met de 'full force' aanpak van de Inspectie in opdracht van de minister van VWS.

Gisteren leek het een juridisch steekspel. Dat was bevreemdend voor mij. Er schoot me geregeld door het hoofd dat, als het aan de inspecteurs had gelegen, vele duizenden Nederlanders misschien wel waren overleden als deze artsen niet naar hun geweten en hun patiënten hadden geluisterd.

Na de rechtszaken hebben we met een grote groep artsen en anderen nog lang bijgepraat in een nabij gelegen restaurant.

Ik ben ontzettend trots op de artsen die gisteren voor de rechter stonden. Ze beseffen niet hoe belangrijk ze zijn geweest, ook voor mij, toen zij in een duistere periode van de medische geschiedenis hun artseneed gestand deden.

En hun patiënten voorop stelden en zich niet achter regels van de beroepsgroep verscholen.